Van, Bitlis, Hakkari, Siirt ve Muş’un yüksek kısımlarında yetişen mor, açık, pembe ve nadiren beyaz tonlardaki çiçekleriyle bilinen salep bitkisi, biyokaçakçıların maksadı oldu.
İl Jandarma Komutanlığı gruplarınca Muradiye ilçesine bağlı Ünseli Mahallesi’nde geçen ay yapılan denetimlerde, bulundukları yerden sökülerek kent dışına çıkarılmak istenen 2 bin 900 salep yumrusu ele geçirildi.
El konulan ve uzunluğu 5 santimetreye kadar çıkabilen salep yumruları, İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü gruplarınca götürüldükleri Van YYÜ Flora Uygulama ve Araştırma Merkezinde, merkez müdürü Prof. Dr. Murat Ünal, Van YYÜ Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fevzi Özgökçe ve Eğitim Fakültesi Biyoloji Öğretmenliği Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Sinan İşler’in gözetiminde Van YYÜ Botanik Bahçesinde tekrar toprakla buluşturuldu.
“Salep yumrularını tabiata kazandırdık”
Prof. Dr. Özgökçe, Rektörlük ve Bilimsel Araştırma Koordinatörlüğünün dayanağıyla oluşturdukları Van YYÜ Botanik Bahçesinde Van ve etraf vilayetlerde tahribata uğrayan başta endemik ve az bitkiler olmak üzere tüm bitki çeşitlerini müdafaaya çalıştıklarını söyledi.
Van’da biyokaçakçılığın önlenmesi gayesiyle güvenlik güçleri, Tarım ve Orman Vilayet ve İlçe Müdürlükleri ile Tabiat Müdafaa ve Milli Parklar Müdürlüğü işbirliğinde çalışma yürüttüklerini belirten Özgökçe, şunları kaydetti:
“Geçen ay Muradiye’de ele geçirilen 2 bin 900 salep yumrusuyla ilgili gerekli çalışmaları yaptıktan sonra toprakla buluşturduk. Biyokaçakçılar biyolojik zenginliğimizi tahrip ederek maalesef yok ediyor. Biz de üniversite olarak bunun önüne geçmeye, vatandaşlarımızı bilinçlendirmeye çalışıyoruz. Küçük, orta ve büyük olarak boyutlandırdığımız salep yumrularını tabiata kazandırdık.
Salep yumrusu hem dondurma hem de salep imalinde kullanılıyor. Piyasada yüksek fiyata satıldığı için biyokaçakçıların maksadı oluyor. Botanik bahçede muhafaza altına aldığımız salep yumrularını söküldükleri yere tekrar dikeceğiz. Emelimiz salep yumrularının sökülmesini önlemektir. En kıymetlisi yerinde müdafaadır. Burada hem bitki zenginimizi ve çeşitliliğini dünyaya tanıtmayı hem de muhafazayı amaçlıyoruz. Bahçemizde yaklaşık 400 bitki tipine ilişkin örnekler muhafaza altında.”
“Literatür çalışması yapıyoruz”
Prof. Dr. Ünal ise bitki biyoçeşitliliği açısından dünyanın en güçlü ülkelerinden birinin Türkiye olduğunu söz etti.
Bitki çeşitlerini ziyan görmeden yetiştirmeye çalıştıklarını anlatan Ünal, “Ele geçirilen bitki çeşitlerinin örneklerini muhafazaya alıyoruz. Muhafaza biyolojisinin asıllarına nazaran literatür çalışması yapıyoruz. Her bitkinin muhafaza yolu farklıdır. Geliştirdiğimiz stratejiye nazaran çalışma başlatıyoruz.
Güvenlik güçlerince ele geçirilen salep yumrularıyla ilgili de literatür araştırması yaptık. Kentte yetişen salep yumrusu ticari emel için ağır bir halde sökülüyor. Bu üzücü bir durum. Ele geçirilen salep bitkilerini boyutlandırdık. Taban suyu yüksek bir bölgede sökülen salep bitkilerini çizme metoduyla açtığımız oyukların içine 10 santimetre aralıklarla diktik.” diye konuştu.
“6 biyokaçakçıya 2 milyon 400 bin lira ceza uygulandı”
Öğretim Üyesi Dr. Sinan İşler de merkezlerine getirilen 2 bin 900 salep yumrusunu tutanak karşılığında teslim aldıklarını anlattı.
Ülkede yüksek oranda salep sökümünün yapıldığına dikkati çeken İşler, “Salep yumrusunun Tarım ve Orman Bakanlığının 1974 yılındaki ikazıyla yurt dışı ihracatı yasaklandı. Bu yasak günümüzde de sürüyor. En son Muradiye ilçesinde güvenlik güçlerince yapılan denetimlerde salep yumrusu söktüğü tespit edilen 6 biyokaçakçıya 2 milyon 400 bin lira cezai süreç uygulandı. Salep orkide çiçeğinin yumrusundan elde edilir. Orkideler, dünya genelinde yaklaşık 800 cins ve 30 bin taksonla tohumlu bitkilerin en büyük familyalarından biri olan salepgiller familyasına dahildir. Bu familyanın çeşitlerinin yaklaşık 70’i öteki bitkiler üzerinde epifit olarak yaşamaktadır.”